PAARDEN

Hoe leuk vind je deze afbeeldingen?

Enkele interessante weetjes over apen

Primaten

Apen behoren tot de primaten of opperdieren (Primates), waartoe alle soorten halfapen en apen (inclusief de in de evolutie enige overgebleven mensensoort Homo sapiens) behoren. De wetenschappelijke naam ‘Primates’ betekent ‘Eersten’. Over de hele wereld leven er ongeveer vierhonderd primatensoorten

In verscheidene talen wordt een onderscheid gemaakt tussen mensapen en andere apen (bijvoorbeeld het Engels: 'apes', wat staat voor mensapen en 'monkey' voor andere apen. Het Nederlands maakt dit onderscheid niet en met het woord aap worden ook mensapen aangeduid.

Het DNA van de mens is voor 99 procent gelijk aan dit van de chimpansee, maar we stammen niet af van eender welke soort aap die thans nog op aarde rondloopt. We hebben echter wel een gemeenschappelijke voorouder. We moeten de mensapen dan ook niet zien als onze voorouders, maar als neven.

Apen zijn verdeeld in ‘parvordes’: de breedneusapen (Platyrrhini) uit Midden- en Zuid-Amerika (breedneusapen zijn anatomisch verschillend van de apen van de Oude Wereld)en de smalneusapen (Catarrhini) uit Afrika en Azië. Deze parvordes worden soms als aparte infraordes gezien.

Met uitzondering van de mens, die ieder continent bewoont, leven de meeste primaten in de tropische of subtropische regio's van Noord-, Midden- en Zuid-Amerika, Afrika en Azië. In grootte variëren de primaten van de dwergmaki Microcebus berthae, die slechts 50 gram weegt, tot de berggorilla (Gorilla beringei), die 200 kg weegt. Gigantopithecus, uit het Pleistoceen, kon wel 300 kilogram worden.

Evolutie

Op basis van fossiel bewijsmateriaal is vastgesteld dat de primitieve voorouders van de primaten mogelijk al bestonden in het Laat-Krijt, ongeveer 65 miljoen jaar geleden. De oudst bekende primaat, Plesiadapis, stamt uit het Laat-Paleoceen, 55 tot 58 miljoen jaar geleden. Op basis van moleculaire klok studies wordt gesuggereerd dat de primatentak wellicht nog ouder is en kan stammen uit het Midden-Krijt rond 85 miljoen jaar geleden.

Tijdens de evolutie hebben primaten zich sterk aangepast om in hun uitdagende omgeving te overleven. Belangrijke kenmerken zijn de grote hersenen, het goede gezichtsvermogen, het zien van kleuren en de mobiele schoudergordel (de groep botten die de bovenste ledematen verbindt met de rest van het skelet). De meeste soorten hebben een opponeerbare duim en idem grote teen die hen in staat stellen om voorwerpen beet te pakken en te gebruiken. Sommige hebben een grijpstaart.

Primaten hebben complexe bewegingstechnieken ontwikkeld; ze zijn in staat van boom tot boom te springen, op twee of vier ledematen te lopen, en aan takken van bomen te zwaaien. Alle primaten worden gekenmerkt door een toenemend gebruik van stereoscopisch zicht ten koste van de reuk, het dominante sensorisch systeem van de meeste zoogdieren. Deze eigenschappen zijn meer ontwikkeld bij apen en halfapen, maar minder bij lori's en maki's.

Groepering

Mensapen: een superfamilie binnen de apen die gekenmerkt wordt door een hoge intelligentie en het ontbreken van een staart. Hieronder vallen de gibbons, orang-oetans, gorilla's, bonobo's, chimpansees en ook de mens (mensen worden daarnaast gekenmerkt door het gebruik van taal en een hoogontwikkelde capaciteit om het milieu te manipuleren. Tevens heeft de mens een bekkenstructuur die aan een rechte houding is aangepast).

Apen: de apen zijn dagdieren en hebben over het algemeen vlakkere, expressievere gezichten en betere ontwikkelde hersenen dan halfapen. Net als halfapen lopen ze op vier voeten.

Halfapen: halfapen zijn kleine boombewoners die meestal 's nachts actief zijn. De primitiefste soorten lijken sterk op insecteneters. Halfapen zijn een relatief primitieve, niet gespecialiseerde groep zoogdieren, waarvan de primaten zich in een vroeg stadium van zoogdierevolutie vertakten.

Interessante links (Engelstalig): 

> Primates-the Prosimians and Monkeys

> What is the Difference Between Apes and Monkeys?